آبیاری سطحی گیاهان به نوعی از سیستم‌های آبیاری گفته می‌شود که در آن آب به صورت یکنواخت و از طریق جاذبه زمین، به سطح خاک پخش می‌شود. در این مقاله تلاش می کنیم تا به بررسی مزایا و معایب آبیاری سطحی گیاهان بپردازیم و انواع گیاهانی که با این روش آبیاری می شوند را بررسی کنیم.
شما عزیزان می توانید برای آشنایی با روش صحیح آبیاری گیاهان آپارتمانی به مقاله مرتبط ما در وبلاگ بذر با ما مراجعه نمایید.
آبیاری سطحی
آبیاری سطحی یکی از روش‌های رایج آبیاری است. در این روش، آب از طریق کانال‌ها، جوی‌ها یا سطح زمین به مزارع یا باغ‌ها هدایت می‌شود و با استفاده از شیب زمین یا از طریق فشار آب، به تمام قسمت‌های مزرعه منتقل می‌گردد. این روش مزایای زیادی دارد از جمله هزینه کم نصب، سادگی اجرا و استفاده، و توزیع یکنواخت آب در صورت طراحی صحیح. همچنین، آبیاری سطحی می‌تواند برای انواع مختلف خاک‌ها و درختان مناسب باشد.
در آبیاری سطحی، آب به صورت عمده از طریق سه روش پخش می‌شود:
- آبیاری به روش غرقابی: در این روش، آب به طور کامل سطح زمین را پوشش می‌دهد و تمام زمین زیر آب می‌رود.
- آبیاری به روش شیاری: آب در شیارهای ایجاد شده در زمین حرکت کرده و به تدریج به اطراف نفوذ می‌کند.
- آبیاری به روش پشته‌ای: آب از پشته‌های خاک عبور کرده و به زمین پایین‌تر منتقل می‌شود.
مزایای آبیاری سطحی
آبیاری سطحی مزایای زیادی دارد که باعث استفاده گسترده از این روش در کشاورزی می‌شود. مهم‌ترین مزایای آبیاری سطحی عبارتند از:
- هزینه کم نصب و نگهداری: سیستم‌های آبیاری سطحی معمولاً نیاز به تجهیزات پیچیده یا گران‌قیمت ندارند، به همین دلیل هزینه اولیه نصب و نگهداری آنها کمتر از سایر سیستم‌های آبیاری (مانند آبیاری تحت فشار یا قطره‌ای) است.
- سادگی در اجرا و استفاده: از مزایای آبیاری سطحی سادگی در اجرا و استفاده آن است. این روش برای کشاورزان ساده‌تر است و به نیروی انسانی و تکنولوژی پیچیده نیاز ندارد. تنها نیاز به ایجاد کانال‌ها یا شیارهایی در زمین است.
- استفاده از منابع آب با فشار کم: از دیگر مزایای آبیاری سطحی استفاده از منابع آب با فشار کم می باشد. برخلاف سیستم‌های آبیاری تحت فشار که نیاز به پمپ‌های قوی دارند، در آبیاری سطحی معمولاً با فشار آب طبیعی و جاذبه زمین عمل می‌شود، که باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود.
- توزیع یکنواخت آب: در صورتی که طراحی و اجرای سیستم به درستی انجام شود، این روش می‌تواند توزیع یکنواخت آب در سطح زمین ایجاد کند.
- امکان استفاده در انواع مختلف خاک‌ها: این روش به ویژه در خاک‌های ریزدانه یا سخت که امکان استفاده از سیستم‌های دیگر را محدود می‌کند، کاربرد دارد.
معایب آبیاری سطحی
آبیاری سطحی با وجود مزایای فراوان، دارای معایبی نیز است که می‌تواند عملکرد این سیستم را تحت تأثیر قرار دهد. مهم‌ترین معایب آبیاری سطحی عبارتند از:
- هدررفت آب: یکی از بزرگترین معایب آبیاری سطحی، هدررفت بالای آب است. در این روش، اگر سیستم به‌درستی طراحی و مدیریت نشود، آب به صورت غیر مؤثر پخش شده و ممکن است به‌جای جذب در خاک، از مزرعه خارج شود یا در برخی نواحی تجمع کند و به راحتی تبخیر شود.
- نیاز به شیب مناسب زمین: آبیاری سطحی به یک شیب مناسب نیاز دارد تا آب به درستی پخش شود. در صورت نبود شیب کافی یا شیب نامناسب، توزیع آب یکنواخت نخواهد بود و ممکن است برخی قسمت‌های زمین خشک بمانند یا برعکس، غرقاب شوند.
- کندی و عدم کنترل دقیق: در آبیاری سطحی، کنترل دقیق میزان آبی که به هر قسمت از زمین می‌رسد دشوار است. این مسأله می‌تواند منجر به آبیاری بیش از حد یا کم‌آبی شود که برای رشد گیاهان مضر است.
- کاهش نفوذپذیری خاک: از معایب آبیاری سطحی می توان به کاهش نفوذ پذیری خاک اشاره کرد. در صورت استفاده زیاد از این روش و آبیاری مکرر، ممکن است خاک متراکم شود و نفوذ آب به اعماق خاک کاهش یابد. این امر به کاهش رشد ریشه‌ها و کارایی سیستم آبیاری منجر می‌شود.
- مشکل در آبیاری زمین‌های ناهموار: آبیاری سطحی در زمین‌های ناهموار یا دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های زیاد، به خوبی عمل نمی‌کند، زیرا در این نوع زمین‌ها آب نمی‌تواند به صورت یکنواخت پخش شود.
- نیاز به کار بیشتری در آماده‌سازی زمین: از دیگر معایب آبیاری سطحی نیاز به کار بیشتری در آماده‌سازی زمین می باشد. برای استفاده بهینه از آبیاری سطحی، معمولاً باید زمین به‌طور مناسب شیار یا کانال‌کشی شود، که این امر ممکن است وقت‌گیر و پرهزینه باشد.
- رشد علف‌های هرز و بیماری‌ها: در آبیاری سطحی، به دلیل اینکه سطح خاک مرطوب است، ممکن است شرایط مناسبی برای رشد علف‌های هرز و بروز برخی بیماری‌ها به وجود آید، که یکی دیگر از معایب این روش آبیاری می باشد.
- عدم کارایی در مناطق خشک: در مناطق خشک و با کمبود آب، آبیاری سطحی می‌تواند ناکارآمد باشد، زیرا مقدار زیادی از آب تبخیر می‌شود یا از سطح زمین خارج می‌گردد.
در نهایت، آبیاری سطحی برای بهره‌برداری بهینه به طراحی دقیق و مدیریت مناسب نیاز دارد تا از معایب آن جلوگیری شود و کارایی این روش به حداکثر برسد.
کدام درختان به آبیاری سطحی نیاز دارند؟
آبیاری سطحی به دلیل ویژگی‌های خاص خود بیشتر برای درختانی مناسب است که به آبیاری یکنواخت و کمتر حساس به مقدار دقیق آب نیاز دارند. این روش معمولاً برای درختانی که در خاک‌های با قابلیت جذب آب خوب و همچنین در مناطقی با شیب ملایم کاشته شده‌اند، کاربرد دارد. درختانی که معمولاً به روش آبیاری سطحی آبیاری می‌شوند، عبارتند از:
- درختان میوه:
- درختان سیب: درختان سیب در بسیاری از شرایط می‌توانند با استفاده از آبیاری سطحی آبیاری شوند.
- درختان گلابی: این درختان نیز معمولاً در مناطقی که آبیاری سطحی انجام می‌شود، رشد خوبی دارند.
- درختان مرکبات (مانند پرتقال، لیمو و نارنگی): درختان مرکبات به دلیل نیاز آبی نسبتاً زیاد، در صورت مدیریت صحیح، می‌توانند با آبیاری سطحی آبیاری شوند.
- درختان هلو و شلیل: این درختان که نیاز به آب زیادی دارند، در زمین‌هایی با شیب مناسب و خاک مناسب برای آبیاری سطحی به خوبی رشد می‌کنند.
- درختان گردو و بادام: درختان گردو و بادام، به‌ویژه در مناطقی با خاک‌های نسبتاً خوب، می‌توانند با آبیاری سطحی آبیاری شوند. این درختان به دلیل ریشه‌های عمیق و نیاز آبی متوسط، در این نوع آبیاری عملکرد خوبی دارند.
- درختان خرما: در مناطق خشک و نیمه‌خشک، درختان خرما یکی از درختان مناسبی هستند که می‌توانند با آبیاری سطحی آبیاری شوند. خرما به خاک‌های مرطوب و آبیاری یکنواخت نیاز دارد.
- درختان افرا و بلوط: درختان جنگلی مانند افرا، بلوط و دیگر درختان چوبی که به رطوبت خاک حساس هستند، در شرایطی که طراحی آبیاری سطحی مناسب باشد، می‌توانند به خوبی رشد کنند.
- درختان صنوبر و توس: درختان صنوبر و توس که در مناطق مرطوب و سردسیر کاشته می‌شوند، معمولاً به آبیاری سطحی نیاز دارند و در خاک‌های مرطوب و با شیب ملایم به خوبی رشد می‌کنند.
نکات مهم برای استفاده از آبیاری سطحی:
- نوع خاک: خاک‌های شنی، لومی یا خاک‌های با بافت متوسط معمولاً مناسب‌تر برای آبیاری سطحی هستند زیرا آب به راحتی در این خاک‌ها نفوذ می‌کند.
- شیب زمین: آبیاری سطحی در زمین‌های با شیب مناسب (بین ۰٫۵ تا ۲ درصد) بهترین عملکرد را دارد.
- مدیریت مناسب: برای جلوگیری از هدررفت آب و آبیاری نامناسب، نیاز به مدیریت دقیق و طراحی صحیح سیستم آبیاری وجود دارد.
در نهایت، برای اینکه آبیاری سطحی به درستی انجام شود، باید توجه ویژه‌ای به نوع گیاه، نیاز آبی آن و ویژگی‌های زمین داشت تا از هدررفت آب جلوگیری و رشد بهینه درختان فراهم شود.
جمع بندی
در این مقاله تلاش کردیم تا شرح آبیاری سطحی گیاهان بپردازیم، مزایا و معایب آن را بررسی کنیم و انواع گیاهانی که با این روش آبیاری می شوند را بررسی کنیم. در نهایت، برای بهره‌برداری بهینه از آبیاری سطحی، طراحی و مدیریت دقیق سیستم ضروری است تا از هدررفت آب جلوگیری شود و گیاهان به بهترین شکل ممکن آبیاری شوند.
شما عزیزان می توانید از طریق صفحه تماس با ما از راهنمایی کارشناسان آگاه بذر با ما بهره مند شوید. همچنین برای خرید محصولات کشاورزی از طریق فروشگاه اینترنتی بذر با ما خریدی راحت و ایمن را تجربه نمایید. ازاین که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید، سپاسگزاریم.
