آفات و بیماریهای برنج

تاریخچه کشت برنج در ایران به نواحی شمالی کشور و استان خوزستان برمی گردد. برنج پس از گندم به عنوان دومین غله مهم و مورد نیاز مردم محسوب می شود. این گیاه را به دو صورت مستقیم و نشاء می کارند. برنج نیز مانند سایر گیاهان درگیر آفات و بیماری های مختلفی می شود که هرکدام به نحوی موجب خسارت می شوند. با شناخت این آفات و بیماریهای برنج و استفاده از روش هایی به منظور جلوگیری از گسترش و شیوع آنها می توان تا حدودی از ایجاد خسارت جدی جلوگیری کرد.

آفات و بیماریهای برنج:

• کنه برنج

کنه برنج با نام (Tetranychus harti) یکی از آفات و بیماریهای برنج بوده که هرساله خسارت زیادی را به این مزارع وارد می کند. خسارت به مزارع برنج توسط این آفت در مناطق مختلف برنج کاری ایران مانند ساری، بهشهر و نور گزارش می شود. حشرات ماده این آفت در سطح پشتی خود دارای موهای بلند و قطورتری بوده اما حشرات نر آفت کنه در برنج دارای موهای باریک تر و طویل تری می باشند.

علائم و نحوه خسارت آفت کنه برنج:

یکی از علائم خسارت آفت کنه در برنج ایجاد لکه های زرد مایل به قهوه ای می باشد. این آفت زمستان را درون بقایای گیاهی و میزبانان خود می گذراند و با شروع فصل و فراهم شدن شرایط باعث خسارت و آسیب به گیاه برنج می شود. میزبانان این آفت گیاهانی مانند ابری، اطلسی، یونجه، پونه، شبدر، نیشکر و … می باشند.

 روش های و پیشگیری و کنترل کنه از آفات و بیماریهای برنج:

• استفاده از ارقام مقاوم
• جمع آوری و از بین بردن بقایای گیاهی
• مصرف متعادل کودهای ازته در طول فصل

 

• کرم ساقه خوار برنج

کرم ساقه خوار برنج با نام  (Chilo suppressalis)از راسته پولک بالان بوده که با نام های دیگر کرم آسیایی برنج یا کرم ساقه خوار نواری برنج شناخته می شود.

 

علائم خسارت کرم ساقه خوار از آفات و بیماریهای برنج:

زمستان گذرانی آفت کرم ساقه خوار برنج به فرم لارو در علف های هرز خشک موجود در سطح مزارع برنج می باشد. لارو با خروج از تخم و تغذیه از برگ، سوراخی ایجاد کرده و از غلاف وارد ساقه شده، از محتویات آن تغذیه و منجر به خسارت می شود.

روش های کنترل کرم ساقه خوار برنج:

• انتخاب بذور سالم و عاری از آلودگی
• از بین بردن علف های هرز و بقایای گیاهی مزرعه
• بازدید از مزارع و جداسازی بوته های آلوده از بوته های سالم
• شخم عمودی بعد از برداشت محصول
• مصرف متعادل کودهای ازته
• استفاده از حشرات مفید و دشمنان طبیعی آفت مانند تریکوگراما
• محلول پاشی کود سیلیکات پتاسیم و کود پتاس بالا به منظور افزایش مقاومت گیاه

 

• کرم سبز برگخوار از آفات و بیماریهای برنج

کرم برگخوار برنج با نام (Naranga aenescen Moore) در بسیاری از کشور های مانند ژاپن، فیلیپین و چین و … گسترش دارد و در ایران نیز در شهرهای شمالی و استان های گیلان و مازندران باعث خسارت به مزارع برنج می شود.

علائم خسارت کرم برگخوار برنج:

لاروهای این آفت سبز روشن بوده و باعث خسارت می شوند. لارو آفت برگخوار از آفات و بیماریهای برنج، پس از خروج از تخم بالافاصله از پارانشیم قسمت روی برگ تغذیه کرده و باعث اختلال در فرآیند فتوسنتز می شود.

روش های کنترل کرم برگخوار برنج:

• مصرف متعادل کودهای ازته در طول فصل
• استفاده از دشمنان طبیعی آفت مانند زنبور تریکوگراما
• در صورت شدت خسارت خسارت استفاده از سموم حشره کش فسفره به میزان ۱ تا ۱/۵ لیتر در هکتار

 

• پروانه تک نقطه ای از آفات و بیماریهای برنج

پروانه تک نقطه ای برنج با نام (Mythimna unipuncta) یکی دیگر از آفت خسارت زا در برنج می باشد. این حشره زمستان را به صورت لارو و گاهی شفیره درون خاک می گذراند.

 

علائم و نحوه خسارت پروانه تک نقطه ای برنج:

لاروها پس از خروج از تخم ابتدا از پارانشیم های بین رگبرگ ها تغذیه کرده و سپس تمام قسمت های برگ را مورد حمله قرار می دهند. لاروها در طول روز درون پناهگاه های خود می مانند و هنگام شب از پناهگاه های خود خارج می شوند و قسمت های مختلف گیاه اندام های هوایی مانند برگ و خوشه را مورد حمله قرار می دهند.

روش های کنترل پروانه تک نقطه ای از آفات و بیماریهای برنج:

• خشک نمودن چمن زارها و علف های هرز به منظور جلوگیری از تجمع لاروهای آفت
• استفاده از دشمنان طبیعی آفت مانند زنبور تریکوگراما
• اواخر خرداد تا اوایل تیر سمپاشی سموم فسفره به میزان ۱ تا ۱/۵ لیتر در هکتار

 

• مگس خزانه 

مگس خزانه با نام (Ephydra afghanica Dahl) از آفات و بیماریهای برنج بوده که اولین در مزارع برنج کاری اصفهان گزارش شد. حشره بالغ در این آفت مگسی دارای سری با عرض زیاد و چشم های کوچک و به رنگ قهوه ای می باشد.

 

علائم و نحوه خسارت مگس خزانه برنج:

زمستان گذرانی مگس خزانه به صورت تخم در داخل خاک می باشد. لاروها از اوائل تا اواسط اردیبهشت ماه فعالیت خود را شروع می کنند. این مگس در مزارعی که آبیاری می شوند زندگی کرده و از برگ های گیاه تغذیه می کند. با تغذیه لاورها از گیاهچه ها علائمی مانند زردی، پژمردگی و از بین رفته بوته به وجود می آید.

روش های کنترل مگس خزانه از آفات و بیماریهای برنج:

• استفاده از دشمنان طبیعی آفت
• مصرف سموم فسفره به منظور کنترل شیمیایی آفت به میزان ۱ تا ۱/۵ لیتر آب

 

• سرخرطومی ریشه برنج

سرخرطومی ریشه برنج (Hydronomus sinuaticollis Faust) یکی دیگر از آفات و بیماریهای برنج می باشد. حشره کامل این آفت سوسکی با بدن کشیده، بیضی و سیاه رنگ می باشد.

 

علائم و نحوه خسارت سرخرطومی ریشه برنج:

سرخرطومی ریشه زمستان را به فرم لارو در سنین آخر در عمق ۱۵ تا ۳۰ سانتی متری خاک سپری می کند. این آفت داخل آب مزرعه می رود و خود را به ریشه می رسانند و تخم های خود را به ریشه می چسبانند. نحوه خسارت حشره کامل سرخرطومی ریشه به صورتی است که در روز از ساقه ی برنج و در شب از برگ گیاه تغذیه می کنند.

 روش های کنترل سرخرطومی ریشه از آفات و بیماریهای برنج:

• شخم زدن مزرعه قبل از انتقال نشاء ها به منظور از بین رفتن از بین رفتن شفیره آفت
• اجرای تناوب زراعی با محصولات علوفه ای یا جالیزی
• شخم بعد از برداشت به منظور از بین بردن لاروها و محل زمستان گذرانی آنها
• به منظور کنترل شیمیایی استفاده از سموم فسفره به میزان ۱/۵ لیتر در هزار لیتر آب

 

• زنجرک سبز از آفات و بیماریهای برنج

آفت زنجرک سبز برنج با نام (Cicadella viridis L) یکی دیگر از آفات خسارت زا در برنج می باشد. حشره کامل زنجره دارای بدنی باریک، کشیده و معمولا به رنگ سبز می باشد.

 

علائم و نحوه خسارت زنجرک سبز برنج:

حشره کامل زنجره دارای بدنی باریک، کشیده و معمولا به رنگ سبز می باشد. زنجرک سبز خرطوم خود را گیاه وارد کرده و از مواد غذایی آن تغذیه می کند. علائم خسارت توسط این آفت به صورت ضعیف شدن بوته ها و خشک شدن آنها می باشد. برگ های آلوده پیچ می خورند و حالت سوختگی به خود می گیرند. گاهی در مرحله شیری شدن دانه، زنجرک به گیاه حمله کرده و باعث لاغری دانه، پوک شدن و کاهش وزن دانه های برنج می شود.

روش های کنترل زنجرک سبز از آفات و بیماریهای برنج:

• استفاده از دشمنان طبیعی آفت مانند سنجاقک ها، آسیابک ها
• سمپاشی به منظور کنترل شیمیایی آفت زنجرک و استفاده از سموم حشره کش فسفره

 

• ملخ آسیایی

ملخ آسیایی با نام (Locusta migratoria L) دارای ۵ سن پورگی بوده و معمولا حشره کامل آن به رنگ خاکستری متمایل به سبز می باشد.

 

علائم و نحوه خسارت ملخ آسیایی از آفات و بیماریهای برنج:

این حشره زمستان را به صورت تخم سپری می کنند. پوره ها پس از خروج از تخم از قسمت های مختلف گیاه تغذیه می کنند.

روش های کنترل ملخ آسیایی:

• شخم زدن مزارع به منظور از بین بردن تخم حشره
• استفاده از دشمنان طبیعی آفت پرندگان، خفاش، موش، مار و …
• استفاده از سموم حشره کش فسفره در صورت طغیان آفت به میزان ۱ تا ۱/۵ لیتر در هزار

 

• آبدزدک از آفات و بیماریهای برنج

حشره آبدزدک (Gryllotalpa gryllotalpa L) یکی از آفات خطرناک برنج می باشد که در تمام قسمت های ایران مشاهده شده و باعث خسارت به مزارع می شود. حشره کامل آبدزدک به رنگ قهوه ای تیره یا قهوه ای روشن می باشد.

 

علائم و نحوه خسارت آبدزدک در برنج:

آبدزدک از آفات و بیماریهای برنج زمستان را به صورت حشره کامل یا پوره سنین آخر در داخل خاک سپری می کند. این حشره با جویدن قسمت های مختلف گیاه مانند ریشه، طوقه و ساقه باعث مرگ آن می شود. آبدزدک کانال ها و دالان هایی داخل خزانه برنج ایجاد کرده و موجب خارج شدن آب و جابه جایی خاکدر قسمت های مختلف می شود. در چینی حالتی گیاهان پژمرده شده و خشک می شوند.

روش های کنترل آبدزدک در برنج:

• شخم زدن زمین به منظور از بین بردن تخم های داخل لانه آبدزدک
• غرقاب نمودن زمین به منظور خارج کردن پورها از داخل خاک و اقدام به انهدام آنها
• استفاده از تله های زمینی با بطری یا قوطی کمپوت
• مصرف سموم گرانول و پخش کردن آنها در سطح مزرعه به میزان ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم در هکتار
• استفاده از طعمه مسموم پوسته یا سبوس برنج مخلوط شده با حشره کش سوین و پاشیدن آنها در سطح مزرعه

 

• شپشه دندانه دار از آفات و بیماریهای برنج

شپشه دندانه دار با نام (Oryzaephilus surinamensis) یکی از آفت مهم انباری می باشد. حشره کامل این آفت سوسکی با بدن کشیده، نوک تیز و دارای ۶ دندانه نوک تیز است.

 

علائم و نحوه خسارت شپشه دندانه دار برنج:

لاروهای آفت در اکثر انبارهای برنج، گندم، جو، ذرت، سبوس و … دیده می شود که خسارت بسیار زیادی را به محصولات وارد می کند. لارو شپشه دندانه دار علاوه بر تغذیه از مواد داخل انبار، با مدفوع خود محیط انبار را آلوده می کند و باعث کاهش کیفیت محصولات می شود.

روش های کنترل شپشه دندانه دار از آفات و بیماریهای برنج:

• ضدعفونی انبارهای خالی با ترکیبات فسفره مانند اکتلیک
• ضدعفونی محصولات داخل انبار با قرص های حاوی فسفات آلومنیـوم

 

• شپشه برنج  

شپشه برنج با نام (Sitophilus oryzae L) از آفات و بیماریهای برنج بوده و معمولا در مناطق گرمسیری بیشتر فعالیت دارد. این آفت یکی دیگر از آفات مهم انبارهای برنج می باشد. حشره کامل این آفت سرخرطومی کوچک به رنگ قهوه ای می باشد. حشرات ماده شپشه برای تخم ریزی دانه های مرطوب و سالم برنج را ترجیح می دهند.

 

علائم و نحوه خسارت شپشه از آفات و بیماریهای برنج:

عمده خسارت این حشره توسط لارو آن می باشد ولی حشره کامل نیز در موارد از محصولات انبار تغذیه کرده و باعث خسارت می شود. لاروها با سوراخ کردن دانه های برنج یا سایر غلات از آنها تغذیه می کنند.

روش های کنترل شپشه برنج:

• ضدعفونی انبارهای خالی با ترکیبات فسفره مانند اکتلیک
• ضدعفونی محصولات داخل انبار با قرص های حاوی فسفات آلومنیـوم

 

• بلاست برنج از افات و بیماریهای برنج

بیماری بلاست برنج یکی از مهم ترین بیماری های برنج در مناطق برنج کاری می باشد.

 

علائم نحوه خسارت بلاست برنج: 

عامل بیماری درون بقایای گیاهی و بذرهای آلوده زمستان گذرانی می کند و با شروع فصل و مساعد شدن شرایط محیطی باعث آلودگی و خسارت در گیاه می شود. قارچ عامل بیماری بلاست (Pyricularia grisea) به قسمت های مختلف برگ، ساقه، خوشه حمله کرده و باعث خسارت به گیاه می شود. علائم بیماری روی برگ به صورت کله های لوزی شکل که انتهای آن نوک دار است می باشد که با پیشرفت بیماری منجر به سوختگی برگ می شود.

روی خوشه های برنج لکه های قهوه ای رنگ ایجاد می شود و به تدریج این لکه ها باعث پوسیدگی خوشه، شکسته و آویزان شدن آن می شوند. زمان خسارت عامل بیماری اگر در مرحله خوشه دهی باشد، خوشه ها کـاملا پـوک و بـه رنگ سفید در می آیند و شدت خسارت در مزرعه افزایش می یابد.

روش های درمان بیماری بلاست از آفات و بیماریهای برنج:

• استفاده از ارقام مقاوم
• انتخاب بذرهای سالم جهت کشت
• در صورت امکان کاشت زود هنگام
• استفاده از قارچ کش های مناسب مانند رورال تی اس
• مصرف متعادل کودهای ازت بالا

 

• شیت بلایت یا سوختگی غلاف برگ برنج

سوختگی غلاف برنج (Sheath Blight Disease of Rice) در ایران بعد از بلاست مخرب ترین بیماری در مزارع برنج کاری محسوب می شود.

 

علائم بیماری شیت بلایت از آفات و بیماریهای برنج:

قارچ عامل بیماری (Rhizoctonia) در مراحل اولیه باعث ایجاد لکه های سبز، آب سوخته و به شکل دایره یا بیضی می شود. با پیشرفت بیماری لکه های بیضی شکل دارای حاشیه قهوه ای و مرکز سفید بوده می شود. این لکه ها معمولا روی قسمت پایین غلاف های نزدیک سطح آب تشکیل می شوند.

روش های درمان بیماری شیت بلایت برنج:

• مصرف متعادل کودهای ازته
• ضدعفونی بذر قبل از کاشت
• از بین بردن بقایای گیاهی آلوده

 

• پوسیدگی طوقه برنج

بیماری پوسیدگی طوقه برنج با نام (Bakanae disease and foot rot) یکی از مهم ترین بیماری های ایجاد شده توسط بذر در مزارع برنج می باشد. این بیماری در اکثر مناطق برنج کاری مانند گیلان، مازندران، فارس، اصفهان و … گزارش می شود.

 

علائم بیماری پوسیدگی طوقه از آفات و بیماریهای برنج:

قارچ فوزاریوم (Fusarium moniliforme Sheldon) عامل بیماری در مراحل جوانه زنی بذور رشد کرده و پوشش سفید رنگی اطراف جوانه ها تولید می کنند. این بیماری باعث ایجاد گیاهچه های نامرغوب، باریک با قد کشیده و رنگ پریده می شود. بوته های آلوده دارای برگ های لوله ای شکل و دارای سوختگی می باشند. درصد زنده ماندن این گیاهچه ها کم بوده و در صورت باقی ماندن دارای قدی کوتاه می باشند.

روش های درمان بیماری پوسیدگی طوقه برنج:

• استفاده از ارقام مقاوم و بذور سالم
• ضدعفونی بذور با قارچکش رورال تی اس، کاربندازیم قبل از کاشت

 

• لکه قهوه ای از آفات و بیماریهای برنج 

بیماری لکه قهوه ای برنج (Brown Spot) یکی دیگر از بیماری های خسارت زا برنج می باشد. این بیماری در شهرهای زنجان، اصفهان، شهرکرد، میانه و … گزارش می شود.

 

علائم و نحوه خسارت پوسیدگی طوقه برنج:

عامل بیماری قارچ (Cochliobolus miyabeanus) درون بقایای گیاهی زمستان گذرانی کرده و در شرایط مرطوب بر روی برگ، غلاف برگ و خوشه باعث ایجاد لکه های گرد و قهوه ای می شود. با گسترش بیماری لکه های روی برگ ها افزایش می یابد و موجب زردی یا سوختگی برگ ها می شود.

روش های کنترل پوسیدگی طوقه از آفات و بیماریهای برنج:

• استفاده از ارقام مقاوم
• ضدعفونی بذور قبل از کاشت
• برنامه غذایی اصولی و کوددهی مناسب

 

• پوسیدگی ساقه برنج 

پوسیدگی ساقه (Rot Stem) یکی از بیماری های برنج بوده که در مناطق مختلف گسترش دارد.

علائم و نحوه خسارت پوسیدگی ساقه از آفات و بیماریهای برنج:

آلودگی در مراحل پنجه زنی و از طریق غلاف در برگ ها اتفاق می افتد. قارچ عامل بیماری باعث ایجاد لکه های قهوه ای یا سیاه رنگ بر روی غلاف یا برگ می شود. با پیشرفت بیماری و نفوذ عامل بیماری به قسمت های داخلی گیاه پوسیدگی غلاف برگ و ساقه رخ می دهد. در چنین حالتی شکستگی اتفاق می افتد و گیاه دچار ورس می شود.

روش های کنترل پوسیدگی ساقه برنج:

• جمع آوری و سوزاندن بقایای گیاهی
• مصرف متعادل کودهای ازته در طول فصل

 

• سیاهک دروغی یا سیاهک سبز از آفات و بیماریهای برنج

بیماری سیاهک دروغی با نام (False Smut) در بعضی از مناطق برنج کاری ایران گزارش می شود. این بیماری با فراهم شدن شرایطی مانند باران و رطوبت بالا و بالا بودن میزان نیتروژن موجود در خاک گسترش می یابد.

 

علائم و نحوه خسارت سیاهک دروغی برنج:

قارچ عامل بیماری (Ustilaginoidea virens) به دانه های برنج روی خوشه حمله کرد و باعث تغییر رنگ و مخملی شدن آنها می شود.

روش های کنترل سیاهک دروغی از افات و بیماریهای برنج: 

• استفاده از بذور سالم و عاری از آلودگی
• استفاده از ارقام مقاوم
• در صورت امکان کاشت زود هنگام بذور
• مصرف متعادل کودهای ازته در طول فصل
• جمع آوری و از بین بردن بقایای گیاهی